Wayang kulit – indonezyjski teatr cieni
Wayang kulit to teatr cieni, który odbywa się przeważnie wieczorami w zaciemnionym pomieszczeniu. Miałam okazję obejrzeć takie przedstawienie w mieście Ubud na wyspie Bali, choć teatrzyk i cała sztuka z nim związana przywędrowała tutaj z innej indonezyjskiej wyspy, a mianowicie z Jawy, z której pochodzą pierwsze pisemne wzmianki o tym teatrze.
A jak to wygląda? Za jasną mocno naciągniętą płachtą materiału kryje się kilka osób. Jedna gra na różnych instrumentach, inna śpiewa tradycyjne indonezyjskie pieśni (zawsze jest to kobieta), a narrator, Tok Dalang (w przedstawieniu, które widziałam prowadził osiemdziesięcioletni zasuszony pan), porusza laleczkami i mówi w ich imieniu. Narrator jest wielozadaniowy, bo musi odtwarzać często nawet kilkanaście różnych postaci, zmieniać tony i barwy głosów, śpiewać i się w tym wszystkim nie pogubić. Historie pochodzą z mitologii hinduskiej. Opowieści, które są odgrywane podczas spektakli pochodzą przeważnie ze starych ksiąg: Ramayany, Mahabharaty, Pustaka Raja Purwy i Purwakandy.
Przedstawienie odbywało się po balijsku, więc turysta nie mógł z tego wiele zrozumieć. Spokojnie, jest wersja dla „zwiedzających” ponieważ co jakiś czas laleczki mówiły po angielsku. Oczywiście te teksty nie są związane z treścią przedstawienia. Są to proste konwersacje, ale śmieszne i zaskakujące. Widzowie przeważnie pękają ze śmiechu.
Laleczki, misternie wycięte w bawolej skórze (kulit), są płaskie i mają ruchome ręce. Dzięki temu, że biały ekran był doświetlany żywym ogniem, a nie jak to się coraz częściej robi, żarówką, widzimy więcej cieni i rozmyć. Stworzenie takiej marionetki to niezwykle trudna i czasochłonna robota – najpierw wycina się kształt postaci a następnie wzory na jej ubraniu, które muszą być zrobione tak, by podczas przedstawienia obijały się wyraźnie na oświetlonym materiale.
Aby przedstawienie miało niezwykłą atmosferę, oprócz narratora i śpiewającej kobiety bierze w nim udział także muzyk, który gra na instrumencie zwanym gamelan. To nie jest jeden instrument, a tradycyjny indonezyjski zespół instrumentów, w którego skład wchodzą membranofony, idiofony, aerofony i instrumenty strunowe.
Warto zaznaczyć, że teatr cieni Wayang kulit od 2003 roku jest na liście światowego dziedzictwa UNESCO, jako zabytek niematerialnego i ustnego dziedzictwa Indonezji.
Tekst: Ania Dąbrowska
Zdjęcia: wikipedia, hotelasih.com, 4hdwallpapers.com
